Wzgórza w Libiążu obok których na początku XX wieku Francuzi wybudowali kopalnię węgla kamiennego o nazwie „Janina” nazywane były przez miejscową ludność „Górami żydowskimi” (Żydzi kupili te państwowe góry i dlatego tak libiążanie je nazywali).
Też Żydzi kupili lasy obok Gromca, Żarek ,Moczydła i Chrzanowa . Mężczyźni z tych miejscowości od Żydów dostali pracę przy wycince drzew , które na furach zawozili do żydowskich tartaków : w Chełmku , Oświęcimiu i Chrzanowie. Żyd Rajfer był jednym z właścicieli tych lasów i tartaków ; bardzo dużo klocków dwumetrowych na obudowę górniczych chodników Rajfer sprzedawał Zarządowi Kopalnianemu. Oto niektórzy Żydzi co z Rajferem kupili lasy i góry: Marek ,który miał sklep mięsny przed piekarnią w Libiążu Wielkim . Dioboł ( tak go miejscowi ludzie nazywali) a nazywał się Rozemberg , który miał dzieci : Romka , Dudka, Nuchema , Mańka ur. w 1910 roku , córki Lajkę i Mindę , która podczas wojny ukrywała się w Krakowie- była ładna i mówiła czystą polszczyzną. Pod koniec wojny zastrzelili ją gestapowcy … Selinger , Schnitzer , Szymon z Rajferem mieli też magazyny , hurtownie ,składy drewna ( obok stacji kolejowej w Chrzanowie) i wspomniane wcześniej tartaki .
W Chrzanowie na oświęcimskiej miał wielką cegielnię Kurc , zaś Klaksbach handlował smołą , którą ludność smarowała dachy swych domów. Stara karczma na Bugaju- dzielnica Libiąska – była murowana z wielkim dachem . Odbywały się tam jasełka , zabawy , wesela . Ten Żyd nazywał się Eliasz Mandelbaum . W starych dokumentach odnalazłem taki zapis … Rok 1914 – Libiąż – żydowski szynk przed szkołą w Libiążu Małym … Zgromadzenie Rady Gminy i przyznanie Eliaszowi Mandelbaumowi koncesji na prowadzenie szynku obok szkoły . Przeciw temu ”Przyznaniu” stanęli nauczyciele: Paweł Pudykiewicz, Kazimiera Ślusarkówna , katecheta Antoni Fos, którzy orzekli na piśmie dlaczego radni gminy w wójtem Kanią i pisarzem przyznali tą koncesję a nie Szymonowi Schnitzerowi w innej części Libiąza?
Jassan był wspaniałym szewcem. Taler krawiec pełnił funkcję Przewodniczącego Gminy Żydowskiej . Akerman Żyd z Trzebini chodził do Gimnazjum w Chrzanowie z Tadeuszem Trybusiem ur. w 1913 roku , on cudem przeżył wojnę i po wojnie był ministrem .
W szkole w Chrzanowie , przed laty wspominał mi pan Kurdziel , było 56 uczniów w klasie , w tym połowa z nich to byli uczniowie wyznania mojżeszowego. Po 4 – klasie Szkoły Powszechnej , każdy uczeń mógł iść dalej na 4-lata do Gimnazjum a potem na 2 – lata do Liceum . Żydowscy uczniowie na swoją religię chodzili do hederu naprzeciw synagogi , tam też była żydowska piekarnia .
Markus , Żyd w Żarkach , miał sklep , Szlama na Mętkowie miał karczmę – odbywały się tam wesela i inne rodzinne imprezy ; ta karczma była w starej szkole . Ten Markus miał też sklep spożywczy , jego starsza córka wyszła za mąż za Goldstaina – mieli piekarnię . Zaś młodsza córka wyszła za mąż za Habermana w Chrzanowie a mleczarnię mieli w Mętkowie. To małżeństwo miało synów : Józefa i Zygmunta , Zygmunt był żonaty z Niemką . Trzecie dziecko Szlamy to syn o imieniu Dawid , nie był żonaty … Mindę Haberman Niemcy pochwycili w 1943 roku na Borowcu ; szła rozpatrzona w stronę Chrzanowa , miała na sobie futro . Było to kilka dni po aresztowaniu jej całej rodziny . Przed aresztowaniem ona się ukryła w lesie , ale z rozpatrzy też iść na śmierć za całą swoją rodziną . Policja niemiecka zdarła z niej futro i pobitą wywieźli ją na śmierć do Oświęcimia( inf. T. Olszowik) .Żyd Alfred Feld , piekarz w Chrzanowie miał jedną córkę . W 1942 roku jeszcze żyła ; tę informację przekazał mi Józef Kapcia ur. w 1914 roku . Ten Żyd w sklepie miał” Szewrolm” – skórę kozią A 4 i na tej skórze było spisane 10 przykazań – Żydzi Chasyci. W Talmudzie wyczytali Żydzi ,że „ nas na śniadanie a was na obiad „ .
- Na zdjęciu Karol Selinger, po wojnie był ministrem.
- Żyd z Chasydów.
Wiesław Koneczny
Fotografia tytułowa pochodzi z serwisu: www.audiovis.nac.gov.pl ze zbiorów Narodowego Archiwum Cyfrowego.
